Dysleksja to specyficzne trudności w nauce czytania i pisania stwierdzane u ucznia, pomimo stosowania standardowych metod nauczania i inteligencji na poziomie co najmniej przeciętnym oraz sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Dysleksja pochodzi od przedrostka dys-, który w języku łacińskim oznacza brak czegoś, trudność, niemożność, oraz od czasownika lego- „czytam”.

Terminologia:

Dysleksja rozwojowa – zespół specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.

Dysleksja – specyficzne trudności w czytaniu, zaburzenia tempa i techniki czytania oraz rozumienia treści.

Dysortografia – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni.

Dysgrafia – trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma.

Dyskalkulia – problemy w opanowaniu wiadomości matematycznych.

Przyczyny dysleksji:

– dziedziczność (geny w chromosomach 1, 6, 15),

– nieprawidłowy przebieg ciąży i porodu (niedotlenienie, niedożywienie, nadprodukcja testosteronu, uszkodzenia mechaniczne, wylewy sródczaszkowe),

– zmiany anatomiczne i zaburzenia układu nerwowego (zakłócenie neurotransmisji na różnych poziomach centralnego układu nerwowego, zakłócenie przetwarzania informacji w podsystemach wielkokomórkowych),

– zaniedbania środowiskowe,

– brak właściwej stymulacji,

– zaburzenia rozwoju funkcji stanowiących podstawę nabywania złożonych czynności do których należą czytanie i pisanie.

Jakich obszarów dotyczy dysleksja:

– analizy i syntezy funkcji wzrokowej, pamięci wzrokowej oraz symboli graficznych,

– analizy i syntezy słuchowej, pamięci słuchowej sekwencyjnej i bezpośredniej,

– funkcji językowych,

– motoryki

– lateralizacji (przewagi stronnej ciała),

orientacji w kierunkach i przestrzeni,

współdziałania, czyli integracji ww. procesów.

Co przyczynia się do powstawania dysleksji:

– zabawy manipulacyjne – zbyt mała ich ilość, kupowanie dzieciom gotowych zabawek, preferowanie biernego typu rozrywki,

– ćwiczenia grafomotoryczne – dzieci coraz mniej czasu poświęcają na rysowanie; a w szkole na pisanie,

– ćwiczenie uwagi i pamięci słuchowej, funkcji językowych i wyobraźni – dzieciom nie czyta się codziennie na głos,

– ćwiczenia motoryki dużej i równowagi – mała ilość zabaw ruchowych,

– czytanie książek – zdobywanie informacji bez wysiłku i szybciej z przekazów wizualnych,

– właściwe wzorce zachowań i motywacja do czytania – dzieci rzadko lub nigdy nie widzą swoich rodziców czytających książki, najczęściej oglądają telewizję.

Zjawiska patomechanizmu dysleksji:

– rozszerzanie się zakresu trudności na więcej przedmiotów szkolnych i rozleglejsze obszary aktywności życiowej.

– nawarstwianie się zaburzeń, na zaburzenia pierwotne rozwoju psychomotorycznego (dysfunkcje poznawcze i motoryczne) nakładają się zaburzenia wtórne (funkcje emocjonalno – motywacyjne) oraz osobowości (obniżenie poczucia własnej wartości, niestabilność samooceny).

– kompensowanie zaburzeń i redukcja niektórych trudności – postępuje wraz z wiekiem i dojrzewaniem centralnego układu nerwowego oraz z usprawnianiem funkcji psychomotorycznych uczestniczących w czytaniu i pisaniu.

– utrzymywanie się gotowości do nawrotu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu – szczególnie w sytuacjach zaniechania pracy nad problemem i braku samokontroli podczas pisania, a także w sytuacji stresu

Objawy dysleksji

  • w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym
    • opóźniony rozwój ruchowy – obniżone napięcie mięśniowe, późno zaczynają raczkować, chodzić, trudności z utrzymaniem równowagi,
    • mała sprawność ruchowa – mało zręczne, nieporadne w samoobsłudze,
    • opóźniony rozwój mowy – później wypowiadają pierwsze słowa, problemy z budowaniem zdań,
    • dłuższe utrzymywanie się pierwotnych odruchów wrodzonych.
  • W wieku przedszkolnym (3-5 lat)
    • opóźniony rozwój ruchowy,
    • mała sprawność ruchowa całego ciała, a szczególnie rąk – słabo biega, trudności w utrzymywaniu równowagi, zapinaniu guzików, nawlekaniu korali, trzymaniu kredki,
    • słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa, opóźniony rozwój mowy,
    • zaburzenia postrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej.
  • w wieku 6-7 lat (klasa 0)
    • trudności z wymową,
    • trudności w zapamiętywaniu wierszyków i piosenek,
    • trudności w odróżnianiu podobnych głosek, wydzielaniu i łączeniu sylab,
    • trudności w wyróżnianiu elementów z całości,
    • trudności w orientacji w czasie (pory roku, dnia, godziny),
    • trudności w rysowaniu i odtwarzaniu figur oraz wzorów, wadliwa wymowa (przekręcanie, przestawianie, notoryczne błędy gramatyczne),
    • trudności w nauce czytania,
    • nieustalona lateralizacja (oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki),
    • mała sprawność manualna (wiązanie sznurowadeł, trzymanie nożyczek, sztućców),
    • opóźnienie w orientacji w schemacie ciała
  • w wieku wczesnoszkolnym (I-III klasa):
    • utrzymywanie się i pogłębianie powyższych trudności,
    • mała sprawność ruchowa – nie potrafi jeździć na dwukołowym rowerze, łyżwach, nartach, problemy z samoobsługą,
    • utrzymująca się oburęczność,
    • zaburzenia w koordynacji czynności ręki i oka,
    • trudności w zapamiętywaniu nazw, dat, liczb, tabliczki mnożenia,
    • mylenie liter,
    • opuszczanie, przestawianie, dodawanie liter i sylab,
    • trudności z pisownią,
    • brzydkie pismo i rysunek.

Dziecko dyslektyczne w szkole – objawy przejawiane na przedmiotach szkolnych:

  • język polski
    • czytanie z małą ilością błędów, lecz w wolnym tempie,
    • prymitywna technika czytania i niepełne rozumienie tekstu,
    • bardzo szybkie tempo czytania, lecz z wieloma błędami, wynikające z domyślania się treści na podstawie kontekstu,
    • słabe rozumienie tekstu i niechęć do czytania,
    • nieprawidłowa pisownia pod względem ortograficznym mimo znajomości zasad poprawnej pisowni,
    • niepoprawna pisownia związana z zaburzeniami rozwoju funkcji wzrokowo – przestrzennych,
    • niepoprawna pisownia związana z zaburzeniami rozwoju funkcji słuchowo – językowych,
    • trudności z opanowaniem poziomu graficznego pisma
  • matematyka
    • odczytywanie liczb od prawej do lewej strony,
    • mylenie znaków nierówności,
    • trudności z przestrzenną organizacją zapisu działań „ w słupkach”,
    • trudności z operowaniem długimi liczbami z wieloma zerami lub miejscami po przecinku,
    • błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych,
    • przestawianie cyfr,
    • trudności z dodawaniem w pamięci, bez pomocy kartki papieru,
    • nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcania wzorów,
    • odwrotne zapisywanie znaków nierówności,
    • nieprawidłowe odczytywanie treści w zadaniach tekstowych,
    • nieprawidłowe wykonywanie wykresów funkcji,
    • trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną,
    • niski poziom graficzny wykresów i rysunków
  • języki obce
    • trudności z poprawnym pisaniem pomimo dobrych wypowiedzi ustnych,
    • trudności z budowaniem wypowiedzi słownych,
    • trudności z zapamiętywaniem słówek,
    • trudności z odróżnianiem podobnych wyrazów,
    • nieprawidłowa wymowa,
    • trudności z rozumieniem i zapamiętywaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmę,
    • kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej
  • biologia
    • trudności z opanowaniem terminologii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie),
    • roblemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków,
    • trudności z zapisem i zapamiętaniem łańcuchów reakcji biologicznych,
    • trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji)
  • chemia
    • nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych,
    • problemy z opanowaniem terminologii (np. nazwy i symbole pierwiastków i związków chemicznych),
    • trudności z zapamiętywaniem danych zorganizowanych przestrzennie (np. tablica Mendelejewa)
  • geografia
    • trudności z czytaniem i rysowaniem map,
    • trudności z organizacją w czasie i przestrzeni (wskazywanie kierunków na mapie i w przestrzeni; obliczanie stref czasowych, położenia geograficznego, kąta padania słońca…),
    • trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych
  • historia i wiedza o społeczeństwie
    • trudności z zapamiętywaniem nazw i nazwisk,
    • zła orientacja w czasie,
    • trudności z orientacją na mapach historycznych
  • w-f
    • trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni),
    • trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych,
    • trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki (tenis ziemny i stołowy, siatkówka, koszykówka…),
    • niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi (deskorolka, windsurfing, snowboard…)

Trudności w pozaszkolnych rodzajach aktywności:

– trudności z wypowiadaniem się i artykulacją złożonych wyrazów ( spooneryzmy – przejęzyczenia, przekręcania nazwisk i nazw),

– trudności ze zautomatyzowaniem własnego podpisu,

– trudności z wypełnianiem formularzy,

– problemy z nauczeniem się prowadzenia samochodu,

– problemy z nauczeniem się układów tanecznych na kursie tańca.

– trudności z zapamiętaniem i dokładnym przekazaniem informacji odebranych przez telefon,

– trudności z płynnym wymienieniem wszystkich nazw miesięcy w prawidłowej oraz odwróconej kolejności.

– mylenie numerów, na przykład autobusów, takich jak 95 i 59, 6 i 9…

– mylenie kolejności cyfr przy wykręcaniu numeru telefonicznego,

– mylenie dat i godzin ( stad nieporozumienia towarzyskie),

– trudności z zapamiętaniem numerów telefonów, danych liczbowych.

– kłopoty z planowaniem, organizacją i zarządzaniem czasem, materiałami oraz zadaniami,

– trudności z odróżnianiem strony prawej od lewej,

– kłopoty z czytaniem mapy lub z orientowaniem się w nieznanym terenie.